W pozwie grupowym przeciwko Bankowi Millennium S.A. o ustalenie 2:0 dla konsumentów :-)

Szanowni Państwo,

uprzejmie informujemy, że w postępowaniu grupowym przeciwko Bankowi Millennium S.A. o ustalenie zasady odpowiedzialności tego banku za stosowanie w umowach kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej – franka szwajcarskiego niedozwolonych postanowień umownych regulujących walutową waloryzację kredytu został prawomocnie ustalony skład grupy.

Na postanowienie Sądu I Instancji ustalające skład grupy w tym postępowaniu zażalenie złożyły obie strony postępowania (Reprezentant Grupy – Miejski Rzecznik Konsumentów w Olsztynie, reprezentowany przez naszą kancelarię oraz pozwany Bank Millennium S.A.). Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł o składzie Grupy w pełni zgodnie z oczekiwaniami i stanowiskiem Reprezentanta Grupy. Tym samym ostatecznie zamknęliśmy skład Grupy, która liczy ponad pięć tysięcy trzystu kredytobiorców.

Przedstawiamy poniżej wybrane tezy prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie ustalenia składu grupy w postępowaniu grupowym o sygn. akt: I C 1281/15. Przy kolejnych cytatach znajduje się odniesienie do źródła. W przypadku, gdy odniesienie oznaczono jako: „I Instancja”, cytat pochodzi z postanowienia wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w Wydziale I Cywilnym w składzie: Przewodniczący: Sędzia SO Andrzej Kuryłek, sędziowie: SO Jacek Bajak, SR (del.) Tadeusz Bulanda, sygnatura jak wyżej. Oznaczenie: „II Instancja” dotyczy postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie w Wydziale I Cywilnym z dnia 27 sierpnia 2019 r. w składzie: Przewodniczący: SSA Katarzyna Polańska-Farion (spr.), SSA Joanna Wiśniewska-Sadomska, SSO (del.) Małgorzata Sławińska (sygn. akt: I ACz 618/19).

• Złożenie oświadczenia o przystąpieniu do Grupy po złożeniu pozwu, a przed wyznaczeniem przez Sąd ostatecznego terminu na zamknięcie grupy (tj. przed publikacją ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego) jest dopuszczalne.

I Instancja:

W ocenie Sądu, za dopuszczalne uznać należy możliwość złożenia oświadczenia o przystąpieniu do Grupy również przed publikacją ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego. Oświadczenie takie nie może jedynie zostać złożone przez Członka Grupy bezpośrednio Sądowi z pominięciem Reprezentanta Grupy. W niniejszej sprawie wszystkie oświadczenia o przystąpieniu do Grupy zostały przekazane przez Członków Grupy na ręce Reprezentanta Grupy, który następnie złożył je do akt sprawy. Stąd też wymogi formalne dla skutecznego złożenia tych oświadczeń zostały zachowane.

II Instancja

Nie można również podzielić zarzutu naruszenia art. 11, art. 12 i art. 17 u.d.r.p.g. Cytowana ustawa reguluje jedynie skutek zgłoszenia członkostwa w grupie po upływie terminu wskazanego w ogłoszeniu o wszczęciu postępowania grupowego (art. 11 ust. 5 ustawy). Ustawodawca nie zdecydował się natomiast analogicznie unormować następstwa  złożenia oświadczenia przed ukazaniem się ogłoszenia. Nie ma więc podstaw do tego, aby przypisywać tym czynnościom tożsame konsekwencje. Zwrócić też należy uwagę na fakt, że skutek sprawy w toku, co do roszczenia objętego postępowaniem grupowym, powstaje między członkiem grupy a pozwanym z chwilą przedstawienia sądowi oświadczenia o przystąpieniu do grupy (art. 13 ust. 1 u.d.r.p.g.). Co do samej zasady nie można na przykład wykluczyć, że w okresie pomiędzy złożeniem pozwu, a opublikowaniem ogłoszeń mogłoby dojść do ustalenia osoby zainteresowanej udziałem w postępowaniu grupowym, której roszczenia jednak przedawniałyby się przed ukazaniem się ogłoszeń. Wykluczanie możliwości przyłączenia się takiej osoby do postępowania grupowego i pozostawienie jej tylko opcji wytoczenia indywidualnej sprawy w celu przerwania biegu przedawnienia, byłoby nieracjonalne, niezgodne z ideą i celami postępowań grupowych, generując zbędne czynności i koszty dla samych stron, jak i dla systemu sądownictwa. Nie ma  też podstaw do podzielenia tezy pozwanego, jakoby wykaz członków grupy mógł być tylko jeden, ostateczny i dopiero od jego doręczeniu mógł rozpocząć bieg termin do zgłoszenia zarzutów (por. podobnie – Pietkiewicz P., Rejdak M. w: Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz., Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2011).

• Status konsumenta

I Instancja:

Kolejny zarzut dotyczył braku statusu konsumenta niektórych Członków Grupy, gdzie brak statusu konsumenta miał wynikać według pozwanego Banku m.in. z faktu wykonywania przez Członka Grupy działalności gospodarczej, rodzaju wykonywanego przez niektórych Członków Grupy zawodu, posiadanego wykształcenia, a także posiadanych wcześniej innych kredytów.

Wbrew zarzutom pozwanego, żadna z umów kredytowych złożonych do akt niniejszej sprawy nie została zawarta przez pozwany Bank z przedsiębiorcą. Wszyscy kredytobiorcy, którzy przystąpili do niniejszego postępowania jako Członkowie Grupy, występują w relacji z pozwanym Bankiem jako konsumenci. Status Członków Grupy jako konsumentów wynika z samej treści umów, które są przedmiotem niniejszego sporu oraz oraz ze złożonych przez pozwanego do akt sprawy wniosków kredytowych Członków Grupy.

Analizując przedłożone przez powoda dokumenty, jak również twierdzenia pozwu, nie było podstaw do podważania statusu konsumentów Członków Grupy. Zgodnie z treścią art. 22¹ k.c., konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Na gruncie powołanego przepisu istotny jest cel działania podmiotu prawa cywilnego, który nie ma aspektu gospodarczego lub zawodowego. Za konsumenta należy zatem uznać również osobę, która, działając jako potencjalny nabywca towaru lub usługi, wstępuje w stosunek prawny pozostający w bezpośrednim związku z działaniem przedsiębiorcy jako producenta lub sprzedawcy towarów albo świadczącego usługi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maca 2000 r., I CKN 1325/99, OSNC 2000, nr 9, poz. 1690).

Cel umów kredytu wskazany w każdej z umów związany był z nabyciem nieruchomości zaspokajającej potrzeby mieszkaniowe kredytobiorców bądź spłatą wcześniejszych zobowiązań związanych z nabyciem takiej nieruchomości, co zostało wskazane w umowach o kredyt hipoteczny i w umowach o kredyt konsolidacyjny, złożonych do akt niniejszej sprawy wraz z oświadczeniami kredytobiorców o przystąpieniu do Grupy.

W ocenie składu orzekającego pozwany nie wykazał, jakoby poszczególni Członkowie Grupy prowadzili działalność gospodarczą, dla której zakup mieszkania był typowym przejawem działalności profesjonalnej oraz że konkretna umowa została zawarta w ramach tejże działalności. Z dokumentów przedłożonych przez pozwanego wynika tylko tyle, że jeśli nawet niektórzy Członkowie Grupy prowadzą działalność gospodarczą albo prowadzili taką działalność w przeszłości, to działalność ta pozostaje przedmiotowo bez żadnego związku z zawartą przez nich umową kredytową.

II Instancja:

Za niezasadne uznać należało zarzuty pozwanego co do braku statusu konsumentów po stronie niektórych członków grupy. Podkreślić trzeba, że sam fakt prowadzenia działalności gospodarczej, choćby adresem prowadzenia tej działalności miała być nieruchomość opłacona środkami pozyskanymi z kredytu zaciągniętego u pozwanego, nie dowodzi zawarcia umowy kredytu (pożyczki) przez członków grupy w charakterze przedsiębiorców a nie konsumentów. W tym zakresie wskazywanie przez pozwanego na informacje z rejestrów i ewidencji pozostaje nietrafne. Regulacje z art. 233 § 1 k.p.c. i art. 244 § 1 k.p.c. nie zostały naruszone, a Sąd Okręgowy nie próbował nawet podważać wiarygodności tych wydruków. Przydanie powołanym dokumentom waloru wiarygodności pozostaje bez znaczenia dla ustalenia statusu członków grupy. Stanowisko skarżącego zdaje się pomijać tę zasadniczą okoliczność, że ewentualne korzystanie z kredytowanej nieruchomości przy prowadzeniu działalności gospodarczej niejako „obok” jej przeznaczenia mieszkalnego, nie pozbawia kredytobiorców prawa poszukiwania ochrony przysługującej im jako konsumentom. Jeżeli bowiem dochodzi do przecięcia się płaszczyzn funkcjonowania kredytobiorcy – jako przedsiębiorcy, ale i jako konsumenta zaspokajającego swoje inne potrzeby życiowe – to ochrona przewidziana m.in. w art. 385¹ k.c. nie zostaje wobec tej osoby uchylona. Pozwany nie ma racji forsując tezę, że prowadzenie działalności gospodarczej w kredytowanej nieruchomości przesądza o bezpośrednim związku umowy kredytu z działalnością gospodarczą. 

Pozwany nietrafnie zarzuca też uchybienia co do przyjętego rozkładu ciężaru dowodu. Ciężar dowodu przynależności zainteresowanego do grupy spoczywa bezsprzecznie na powodzie i powód obowiązkowi temu sprostał przedkładając:  kopie umów kredytowych na finansowanie zakupu lokali mieszkalnych (względnie spółdzielczych praw własnościowych do takich lokali) lub domów na rynku wtórnym lub pierwotnym, prac wykończeniowych, niekiedy spłaty wcześniejszych zobowiązań kredytobiorców na cele mieszkaniowe oraz powiązane z umowami regulaminy kredytowania osób fizycznych obowiązujące u pozwanego, typowe dla obsługi konsumentów i zastosowane także wobec innych zainteresowanych. Sam zresztą pozwany wydawał się nie kwestionować konsumenckiego statusu kredytobiorców przed powstaniem sporu. Podnosząc w toku procesu zarzut zawierania umów kredytowych w związku z działalnością gospodarczą lub zawodową kredytobiorców, pozwany przyjął na siebie ciężar dowodu tych okoliczności pozytywnych, bowiem to on z kolei wywodzi z nich korzystne dla siebie skutki prawne. Natomiast, żadna z podnoszonych w tym przedmiocie okoliczności nie mogła wywołać pożądanych przez pozwanego skutków.

• Wszyscy Członkowie Grupy zawarli z Pozwanym umowy o kredyt złotowy.

I Instancja [w II instancji Sąd Apelacyjny tych ustaleń nie zanegował]

Wbrew temu co twierdzi pozwany, wśród Członków Grupy nie ma kredytobiorcy, któremu udzielono kredytu we frankach szwajcarskich. Wszyscy Członkowie Grupy otrzymali od Banku kredyt w walucie polskiej. Każda umowa  kredytowa złożona do akt niniejszego postępowania określa kwotę kredytu w walucie polskiej i w każdym przypadku kredyt został udostępniony (wypłacony) kredytobiorcom w walucie polskiej. Innej możliwości wypłaty kredytu Bank nie przewidywał, co wynika zarówno z treści umów kredytowych, jak i z treści regulaminów kredytowania mających do tych umów zastosowanie. W ocenie Sądu, fakt, że kwestionowane w niniejszym postępowaniu walutowe klauzule waloryzacyjne zostały wprowadzone do umów kredytowych kilku Członków Grupy mocą aneksów do tych umów, nie stanowi przeszkody w zaliczeniu kredytobiorców, których ta sytuacja dotyczy, w poczet Członków Grupy. Warunkiem zaliczenia w poczet Członków Grupy jest wykazanie, że do treści stosunku zobowiązaniowego łączącego danego kredytobiorcę z pozwanym Bankiem wprowadzone zostały sporne walutowe klauzule waloryzacyjne. Bez znaczenia jest przy tym, czy wprowadzono je do treści umowy kredytowej w dniu jej zawarcia, czy też w dacie późniejszej (np. w drodze aneksu do umowy kredytowej). Z tego też względu zarzut strony pozwanej jako nieuzasadniony nie mógł się ostać.

• Kwestia aneksów dotyczących postanowień o sposobie ustalania kursu waluty przez Bank/ spłata rat bezpośrednio w walucie waloryzacji

I Instancja

Sąd w niniejszym składzie wskazuje, iż okoliczność dokonywania spłaty raty kredytu bezpośrednio w walucie CHF nie może mieć wpływu na możliwość udziału w postępowaniu osób, które dokonywały spłaty w taki właśnie sposób. Podstawa faktyczna ich roszczeń jest bowiem taka sama, jak podstawa faktyczna pozostałych Członków Grupy, a fakt dokonywania spłaty bezpośrednio w walucie CHF może mieć znaczenie jedynie dla wysokości roszczenia o zapłatę kwot pobranych jako nienależne świadczenie pieniężne w związku ze stosowaniem przez Bank w umowach kredytu klauzul waloryzacyjnych sformułowanych przez Bank w sposób nieuczciwy. Wobec powyższego należało przyjąć, iż w niniejszej sprawie fakt dokonywania spłat kredytu bezpośrednio w walucie CHF nie powodował braku możliwości udziału w postępowaniu, ponieważ podstawa faktyczna roszczeń również w tym przypadku pozostawała jednakowa dla wszystkich Członków Grupy.

II Instancja:

Skarżący poza ogólnikowymi twierdzeniami na temat zastosowania różnych wzorów umów i regulaminów, nie wyjaśnił na czym różnice te miałyby polegać i jak miałyby prowadzić do zróżnicowania sytuacji kredytobiorców w sposób wykluczający ich z grupy. Fakt, że po wejściu w życie „ustawy antyspreadowej” pozwany  zawierał z kredytobiorcami aneksy modyfikujące określenie mechanizmu przeliczania należności i metod spłaty, byłby całkiem niezrozumiały, gdyby wzorce obowiązujące tych kredytobiorców, którzy np. zdecydowali się na zmianę waluty i zmianę sposobu spłaty, już zawierały szczególne, doprecyzowujące postanowienia, stawiające ich w odmiennej sytuacji niż pozostałych klientów.

• Pomiędzy współkredytobiorcami dochodzącymi od banku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń pieniężnych nie zachodzi współuczestnictwo konieczne.
• Różnica pomiędzy powództwem o ustalenie w trybie art. 189 k.p.c. i powództwem o roszczenia pieniężne ograniczonym do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia (przewidzianym przez ustawę o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym)

I Instancja:

Pozwany podnosił również zarzut, w myśl którego brak jest w aktach przedmiotowej sprawy oświadczeń o przystąpieniu do Grupy wszystkich współkredytobiorców w ramach umów kredytowych, podczas gdy zachodzi pomiędzy nimi współuczestnictwo konieczne.  W ocenie składu orzekającego pozwany nie wykazał, że pomiędzy wskazanymi przez niego współkredytobiorcami zachodzi tego rodzaju współuczestnictwo procesowe. Pozwany przede wszystkim nie wskazał argumentów natury prawnej, które przemawiałyby za uznaniem, że z uwagi na charakter dochodzonego roszczenia, po stronie osób przez niego wskazanych mamy do czynienia z tego rodzaju współuczestnictwem. Współuczestnictwo konieczne musi wynikać wprost z jednoznacznie brzmiącego przepisu prawa bądź z charakteru stosunku prawnego, którego emanacją na gruncie sprawy procesowej jest dochodzone roszczenie. Zważywszy zatem na charakter żądania, którego podstawą jest (wbrew temu co twierdzi strona powodowa) przepis art. 189 k.p.c., nie sposób jest stwierdzić, że z takim oto roszczeniem o ustalenie nie może wystąpić każdy ze współkredytobiorców, niezależnie od stosunku łączącego go z drugim bądź kolejnym zobowiązanym z umowy kredytu. [Co do wytłuszczonej części cytatu zakwestionowaliśmy w zażaleniu ustalenia Sądu Okręgowego i Sąd Apelacyjny podzielił naszą argumentację, o czym poniżej.]

II Instancja:

Przyjęto w orzecznictwie trafne stanowisko, które Sąd Apelacyjny niniejszym podziela, że postępowanie grupowe, w którym sformułowano żądanie „ustalenia odpowiedzialności” pozwanego, ma charakter szczególnego postępowania autonomicznego, które nie może być utożsamione pod względem konstrukcyjnym z postępowaniem kończącym się wydaniem wyroku wstępnego w rozumieniu art. 318 k.p.c., a także z postępowaniem o ustalenie prawa lub stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. Autonomiczność tego postępowania przesądza przede wszystkim osobny reżim prawny postępowania grupowego, a także jego cel i funkcje prawne, ma ono bowiem zakończyć się rozstrzygnięciem stanowiącym szczególny prejudykat dla rozwikłania przyszłych sporów z udziałem grupy osób w odpowiednich sądowych postępowaniach indywidualnych lub w wyniku zawarcia stosownych ugód powodów z pozwanym (por. wyrok  Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2015 r., II CSK 768/14). Za  bezzasadne należało uznać odwoływanie się przez pozwanego do orzecznictwa dotyczącego indywidualnych powództw opartych o normę z art. 189 k.p.c., a przede wszystkim – dotyczącego roszczeń o ustalenie nieważności lub nieistnienia czynności prawnych, u źródeł  obecnego powództwa leży przede wszystkim  instytucja z art. 385¹ k.c. Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu, że w postępowaniu grupowym o takim przedmiocie jak niniejsze, wyłączeniu z grupy podlegają zainteresowani, którzy zawierali umowę jako współkredytobiorcy, jeśli nie wszyscy zgłosili udział w grupie. Na marginesie można zauważyć, że  również na gruncie żądania ustalenia nieważności umowy w trybie art. 189 k.p.c. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na legitymację w takich sprawach każdego zainteresowanego, bez względu na to, czy zainteresowanymi w takim ustaleniu są w tym samym stopniu również inne osoby. Z tej przyczyny przyjęto, że po stronie zainteresowanych w ustaleniu nieważności nie zachodzi współuczestnictwo konieczne (por. uchwała Sądu Najwyższego  z dnia 7 sierpnia 1970 r., III CZP 49/70, OSNCP 1971/3/42).

Sąd II Instancji stwierdza ponadto:

Podstawę dochodzonych w niniejszym procesie roszczeń, opartych na konstrukcji nienależnego świadczenia, stanowi fakt zawarcia z pozwanym przez każdego z członków grupy umowy kredytowej z wykorzystaniem uznanych za niedozwolone klauzul umownych przewidujących przeliczanie kapitału kredytu na inną walutę przy jego uruchamianiu, a następnie przeliczanie rat kredytowych – po kursie waluty ustalanym przez sam pozwany bank według niesprecyzowanych w umowie kryteriów. Bez znaczenia są pewne różnice w samej redakcji klauzuli umownej, decydujące powinno być to, czy w każdym przypadku prowadzi ona do zastosowania tożsamego mechanizmu wobec wszystkich zainteresowanych członków grupy.

Zamykając kolejny etap tego ogromnego procesu dziękujemy wszystkim naszym Klientom uczestniczącym w postępowaniach grupowych przeciwko Bankowi Millennium S.A. za cierpliwość, wytrwałość i okazane nam zaufanie. 

Photo on Trend hype