Podobnie jak w innych krajach, nieuniknioną konsekwencją wprowadzenia obostrzeń związanych z pandemią COVID-19 jest paraliż pracy polskich sądów, powodujący znaczne opóźnienia w rozpoznawaniu wszczętych już spraw. Na to samo muszą się przygotować podmioty, które dopiero zamierzają wystąpić do sądu. Wyjściem z tej sytuacji może być skorzystanie z pozasądowych metod rozstrzygania sporów, takich jak arbitraż.
Sytuacja w sądach powszechnych
W związku z wprowadzonym w Polsce stanem zagrożenia epidemicznego wiele instytucji państwowych zostało zmuszonych do ograniczenia swojej działalności. Dotyczy to także sądów, które – w celu zmniejszenia ryzyka rozprzestrzeniani się wirusa – ograniczyły bezpośrednią obsługę interesantów, a niektóre w ogóle zostały zamknięte. Do końca kwietnia, za wyjątkiem spraw pilnych, odwołane zostały również rozprawy i posiedzenia jawne. Ponadto, większość sądów, wstrzymała wyznaczanie nowych terminów rozpraw i wysyłanie pism, od których biegłyby jakieś terminy.
Ograniczenie funkcjonowania sądów nie jest oczywiście równoznaczne z brakiem możliwości dochodzenia swoich roszczeń. W dalszym ciągu działają, choć w ograniczonym stopniu, placówki poczty oraz dzienniki podawcze, co daje możliwość złożenia pozwu, wniosku, lub innego pisma do sądu. Ponadto, niektóre sądy uruchomiły specjalne skrzynki email na które można przesyłać pisma procesowe, które dopiero w późniejszym czasie będą musiały zostać uzupełniane poprzez złożenie oryginałów. Co ciekawe, rząd wycofał się z wprowadzenia przepisów regulujących wnoszenie i doręczanie pisma procesowych online. Tak czy inaczej, najistotniejszą kwestią jest Inną jedna to, kiedy dane pismo zostanie zarejesrtowane, a związanej z nim sprawie nadany zostanie bieg. Jeszcze to, kiedy pojawi się możliwość rzeczywistego rozpoznania danej sprawy. A to z kolei wydaje się być już bardziej skomplikowane. I to nie tylko z uwagi na częściowe zamkniecie sądów, ale także z uwagi na fakt, że wielu sędziów przebywa obecnie na urlopach rodzicielskich związanych z zamknięciem szkół, przedszkoli oraz żłobków.
Biorąc pod uwagę sytuację jaka obecnie panuje w Polsce, a w przede wszystkim to, że według większości źródeł Polska nadal pozostaje przed szczytem zachorowań, zapewne minie jeszcze dużo czasu zanim funkcjonowanie sądów zacznie wracać do normy. Osoby, które prowadzą spory stoją zatem w obliczu wielomiesięcznych opóźnień w rozpoznawaniu ich spraw. Nie inaczej jest w przypadku podmiotów, które dopiero noszą się zamiarem wystąpienia do sądu. W takich niepewnych czasach, rozwiązaniem może okazać się skorzystanie z pozasądowych metod rozstrzygania sporów, a w szczególności arbitrażu, który – jako bardziej elastyczny, a zarazem lepiej przystosowany do prowadzenia postępowań na odległość – okazuje się być w znacznie mniejszym stopniu dotknięty trudnościami spowodowanymi przez COVID-19 aniżeli sądownictwo.
Arbitraż – krótka charakterystyka
Arbitraż jest to proces, w którym rozstrzygnięcie sporu powierza się niezależnemu i bezstronnemu arbitrowi lub grupie arbitrów. Często są to osoby posiadające specjalistyczną wiedzę w dziedzinie, której dotyczy konflikt, co daje gwarancję profesjonalizmu i dobrego zrozumienia podłoża sporu i interesów stron. Jednocześnie strony zachowują wpływ na przebieg i zasady prowadzenia postępowania arbitrażowego, których źródło znajduje się w umowie stron. Kolejną cechą arbitrażu jest to, że prowadzi on do ostatecznego rozstrzygnięcia sporu i wydania wyroku, który podlega wykonaniu w świetle obowiązujących przepisów.
Możliwość skorzystania z arbitrażu
Wbrew powszechnemu przekonaniu, arbitraż jest możliwy także wtedy, gdy strony nie zawarły umowy arbitrażowej (umowa taka ma najczęściej formę stosownego zapisu w umowie, na mocy którego strony zobowiązują się skierowania powstałych na jej gruncie sporów do rozstrzygnięcia w drodze postępowania arbitrażowego). Arbitraż jest konsensualną metodą rozwiązywania sporów, co oznacza, że do jego przeprowadzenia potrzebna jest zgodna wolna obu stron i nic nie stoi na przeszkodzie, aby wola ta została wyrażona post factum, a zatem już po powstaniu sporu. Można to zrobić także w toku już trwającego postępowania sądowego.
Warunkiem jest jednak to, aby porozumienie w tej kwestii zostało przez strony sporządzone na piśmie (wymaganie to uważa się za spełnione także wtedy, gdy zapis zamieszczony został w wymienionych między stronami pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść) oraz, żeby dany spór miał „arbitrażowy” charakter, tj. żeby świetle stosownych przepisów krajowych, mógł on zostać poddany pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Na szczęście większość spraw związanych z szeroko pojętym obrotem gospodarczym taką zdatność posiada.
Działalność instytucji arbitrażowych w czasach pandemii
Podczas gdy sądy krajowe ograniczyły swoją działalność do rozstrzygania tylko pilnych spraw, polskie instytucje arbitrażowe pozostają w pełni operacyjne. Przykładem tego jest Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, który z początkiem kwietnia przeprowadził pierwszą rozprawę online, udowodniając tym samym, że pandemia COVID-19 nie stoi na przeszkodzie, aby dalej prowadzić postępowania arbitrażowe. Z kolei Sąd Arbitrażowy przy Konfederacji Lewiatan poinformował na swojej stronie, że pisma procesowe można składać w wersji elektronicznej, natomiast ich wersję papierową należy złożyć w terminie 10 dni po ogłoszeniu zakończenia epidemii.
Nie inaczej jest w przypadku międzynarodowych instytucji arbitrażowych (w tym Londyńskiego Sądu Arbitrażowego, Sądu Arbitrażowego przy Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu, Instytutu Arbitrażowego przy Izbie Handlowej w Sztokholmie, Międzynarodowego Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych oraz wielu innych), które w niedawnym wspólnym komunikacie zaprosiły strony i arbitrów do możliwe najpełniejszego wykorzystywania środków jakie dają regulaminy tych instytucji, a także wszelkich dostępnych technik zarządzania sprawami, pozwalających na kontynuowanie postępowań pomimo przeszkód spowodowanych pandemią, a tym prowadzenia przesłuchań na odległość, jak również wnoszenia i doręczania pism procesowych online.
W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub pomocy prawnej, skontaktuj się z prawnikiem DT.
2020-04-27 17:39
